عصر تراکنش
رسانه مدیران فناوری‌های مالی ایران

نبرد اپ‌ها

خیلی وقت است که مسابقه برای ساخت سوپراپی خاورمیانه‌ای شروع شده، اما سازندگان این اپ‌ها باید چند درس از وی‌چت چین بگیرند

عصر تراکنش ۷۷ / اکتبر ۲۰۲۲ بود که فضای دیجیتال اولین لرزه‌های تحولی بنیان‌برافکن را تجربه کرد. در قلب چین، وی‌چت با موجی متلاطم روبه‌رو شد که یکی از پیامدهای آن مسدود شدن برخی حساب‌ها بود. شماری از قربانیان افرادی بودند که جرئت به خرج داده و تصاویری از تظاهراتی نادر در پکن علیه رئیس‌جمهور، شی جین پینگ، را به اشتراک گذاشته بودند؛ اقدامی جسورانه که محرک زنجیره بی‌سابقه‌ای از رویدادها شد.

وی‌چت، شاهراهی برای ارتباطات اجتماعی و حرفه‌ای، به یکی از بخش‌های جدایی‌ناپذیر زندگی مردم تبدیل شده است. اپی که به‌قدری با بافت جامعه عجین شده که غیبت آن خلئی ایجاد کرد که زندگی افراد متأثر از آن را آشفته کرد. دوستان، خانواده و روابط کاری (که زمانی فقط به اندازه یک لمس صفحه با افراد فاصله داشتند) ناگهان از دسترس خارج شدند. اما از این آشفتگی، روحیه‌ای سرکش برخاست. کاربران مسدودشده، با عزمی راسخ به بهانه بازگرداندن شاهراه دیجیتالشان، تلاشی خستگی‌ناپذیر را برای اصلاح وضعیت شروع کردند. آنها درک می‌کردند که چه چیز بزرگی را از دست داده‌اند، پس برای بازپس‌گیری جایگاهشان در قلمروی وی‌چت از هیچ تلاشی مضایقه نمی‌کردند.

برگرداندن حساب‌ها قیمتی داشت: وی‌چت از کاربران می‌خواست برای کارهایی که منجر به مسدود شدن حسابشان شده، عذرخواهی مکتوب ارائه دهند. کاربران مسدودشده با قلمی در دست با نهایت دقت اظهار ندامت خود را نوشتند و این ابراز پشیمانی‌ شاهدی بود بر میل شدید آنها به برقراری ارتباط دوباره. این عمل فرمان‌بردارانه به عرصه نبرد و به نمادی از مقاومت و اجتناب از تسلیم شدن در برابر مسدودسازی حساب تبدیل شد. عذرخواهی‌های مکتوب به سلاح‌های امیدبخش و مهماتی برای رخنه به دیوارهایی بدل شد که میان آنها و ارتباطات ارزشمندشان قرار گرفته بود. آنان با هر حرکت قلم، برای بازپس‌گیری حقشان مبارزه می‌کردند و می‌دانستند قدرت واژه‌ها جهان‌های دیجیتال ویران‌شده‌شان را بازسازی خواهد کرد.


پیچیدگی‌های فراوان


وی‌چت در اوایل فعالیتش به‌سرعت مقبولیت پیدا کرد و تا مارس ۲۰۱۲، یعنی کمی بیشتر از یک سال بعد از بنیان‌گذاری‌اش، به رقم تحسین‌برانگیز ۱۰۰ میلیون کاربر ثبت‌شده دست یافت. وی‌چت مانند بسیاری از محصولات و خدمات دیگر تنسنت در آن زمان، با انتقادهایی روبه‌رو شد و کپی پلتفرم‌های موفقی مثل واتساپ و Kik در نظر گرفته می‌شد. منتقدان نمی‌دانستند که انقلابی دیجیتال در پیش است. در حال حاضر و براساس گزارشی از BankMyCell، پیش‌بینی می‌شود تعداد کل کاربران فعال ماهانه جهانی وی‌چت در سال ۲۰۲۳ به ۱.۶۷۱ میلیارد نفر برسد که نشان‌دهنده رشد چشمگیر ۸.۴۳درصدی در مقایسه با مدت مشابه سال قبل است. درواقع طبق برآوردها، در مقایسه با سال قبل ۱۳ میلیون کاربر بیشتر به این پلتفرم اضافه شده‌اند. وی‌چت اکنون با رقم تحسین‌برانگیز ۱.۳۰۹ میلیارد کاربر فعال ماهانه پنجمین اپ پرکاربر رسانه‌های اجتماعی جهان است.

در قلب چشم‌انداز فناوری‌گرای سرزنده و پویای خاورمیانه، پرسشی تأمل‌برانگیز مطرح می‌شود: چرا برخلاف کل جهان، وی‌چت در این منطقه پرهیاهو و با همه اشتیاق دیجیتالش، غالب نیست؟

به گفته متخصصان این منطقه تعامل و تقابل پیچیده مناسبات فرهنگی، رگولاتوری و رقابتی احتمالاً در نفوذ محدود وی‌چت در خاورمیانه تأثیرگذار بوده است. یکی از مسائل تأثیرگذار غالب بودن واتساپ در این منطقه است که حتی پیش از آنکه فیسبوک این پیام‌رسان را بخرد هم جایگاه محکمی برای خود ایجاد کرده بود. وی‌چت در ژوئن ۲۰۱۳، یعنی دیرتر از واتساپ، به بازار عربستان سعودی وارد شد و با چالش‌هایی مثل استفاده محدود، نیاز به استفاده از وی‌پی‌ان‌ها، ممنوعیت‌ها و نگرانی‌ها درباره شهرت چین به سوءمدیریت داده‌ها روبه‌رو بود. این مسائل در تلاش تنسنت برای ورود به این منطقه موانع بزرگی ایجاد کردند. عمر کریستیدیس (Omar Christidis) متخصص نوآوری و سرمایه‌گذاری منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا (منا) و بنیان‌گذار و مدیرعامل Arabnet اشاره می‌کند که عوامل رگولاتوری در خاورمیانه، به‌ویژه در امارات متحده عربی و عربستان سعودی «مثل رگولیشن‌های رسانه‌های اجتماعی، حریم خصوصی داده، محدودیت‌های محتوا و تماس‌های اینترنتی می‌توانند برای شرکت‌هایی مثل وی‌چت مشکل تطبیق ایجاد کنند».

به گفته رشا غملوش (Racha Ghamlouch)، هم‌بنیان‌گذار Digital Digest، یکی از دلایل اصلی غیبت وی‌چت در بازار خاورمیانه نگاه مصرف‌کنندگان خاورمیانه‌ای به این پیام‌رسان است. «مصرف‌کننده عادی در خاورمیانه وی‌چت را نه «سوپراپ» یا سیستم‌عامل، عنوانی که وی‌چت در چین و آسیا برای خودش تبلیغ می‌کند، بلکه اپی ارتباطی و رقیبی برای واتساپ می‌بیند». غملوش معتقد است چنین نگاهی این امکان را به واتساپ داد تا با بهره‌برداری از مزیت اول بودن بسیار بهتر از دیگران عمل کند و اثر شبکه‌ای باعث ایجاد خندقی شد که بیشتر اپ‌های ارتباطی دیگر نمی‌توانند از آن عبور کنند.

علاوه‌بر این عوامل فرهنگی و اجتماعی نیز احتمالاً بر تصمیم وی‌چت درباره گسترش در خاورمیانه تأثیر گذاشته‌اند. غملوش توضیح می‌دهد که اغلب مردم خاورمیانه بیشتر رسانه‌ها و سرگرمی‌های اروپایی و آمریکایی را مصرف می‌کنند تا رقیب‌های چینی‌شان را و این ترجیح رسانه‌های غربی به همراه جمعیت بیشتر خاورمیانه‌ای‌های ساکن اروپا و ایالات متحده، روی انتخاب اپ‌های ارتباطی در خانواده‌ها و حلقه‌های اجتماعی اثر می‌گذارد. او می‌گوید: «وقتی خانواده‌ها می‌خواهند از یکدیگر خبردار باشند، از اپی استفاده می‌کنند که در دسترس بیشترین تعداد از اعضای خانواده است.» اساساً گزاره ارزش سوپراپ در توانایی آن در عمل کردن به‌عنوان مرکزی برای همه نیازهای مصرف‌کننده است. کاربران برای بهره بردن از این گزاره ارزش باید بتوانند در اپ چت، هم خرید کنند و هم از خدمات بهره بگیرند و مهم‌تر از همه در آن تراکنش مالی انجام دهند یا پول نگهداری کنند، اما خاورمیانه در پذیرش کامل مفهوم سوپراپ با مانع بزرگی روبه‌رو شده است؛ آن مانع نبود چهارچوبی مستحکم برای تراکنش‌ها و فعالیت‌های مالی در این اپ‌هاست.

دولت‌های خاورمیانه تا سال پیش هنوز قوانین بانکداری باز را تصویب نکرده بودند. بانک مرکزی سعودی در نوامبر ۲۰۲۲ قانون بانکداری باز را تصویب کرد. بانک مرکزی بحرین که به‌ دلیل پیشگامی در رگولیشن فین‌تک در این بازار تحسین شده است، چهارچوب بانکداری بازش را در سال ۲۰۲۰ ارائه و در سال ۲۰۲۲ اعمال کرد. غملوش می‌گوید: «استارتاپ‌هایی که در طول بیش از یک دهه اخیر در منا فعالیت کرده‌اند همچنان با سندباکس‌ها و رگولاتورها همکاری می‌کنند تا الزامات را برآورده کنند و مجوزهایشان را بگیرند.»

در خاورمیانه اهمیت حریم خصوصی و امنیت به‌ویژه برای سرمایه‌گذاران و آن دسته از سرمایه‌گذاران خطرپذیری افزایش یافته است که به ‌دنبال فرصت‌های سرمایه‌گذاری در پلتفرم‌های پیام‌رسانی و سایر شرکت‌های فناوری هستند. به ‌دلیل تبعیت وی‌چت از قوانین حریم خصوصی داده چین که پیروی از درخواست‌های دولت برای دسترسی به داده‌ها را الزامی می‌داند، سابقه این پلتفرم در زمینه حریم خصوصی و امنیت (به قول کریستیدیس) چندان مثبت نیست. «این مسئله این ظن را ایجاد کرده که مسئولان چین می‌توانند به اطلاعات خصوصی کاربران دسترسی پیدا کنند و باعث شده است برخی دولت‌های غربی استفاده از این پلتفرم را محدود کنند.» کریستیدیس اشاره می‌کند که سرمایه‌گذاران خطرپذیر ممکن است در بررسی سرمایه‌گذاری روی پلتفرم‌های پیام‌رسان با سابقه نقض داده‌ها یا تحقیقات رگولاتوری درباره شیوه‌های مدیریت داده‌شان بیشتر احتیاط کنند.

در زمینه حریم خصوصی داده، وی‌چت به سهم خودش با تحقیقاتی روبه‌رو شده که در گزارشی از Citizen Lab دانشگاه تورنتو در سال ۲۰۱۹ نیز برجسته شده‌اند. این گزارش سانسور پیام‌های ارسالی از کاربران خارج چین را افشا کرد که به نگرانی گسترده کاربران و ناظران منجر شد. کریستیدیس اشاره می‌کند که به ‌دلیل نظام رگولاتوری چین که وی‌چت ذیل آن فعالیت می‌کند، این خطر وجود دارد که سیاست‌های این پلتفرم تحت‌تأثیر تصمیم‌های دولت چین، در هر لحظه و با اطلاع قبلی محدود یا بدون اطلاع قبلی تغییر کنند؛ این مسئله برای سرمایه‌گذاران عدم قطعیت ایجاد می‌کند. او می‌گوید: «در چنین مواردی که سرمایه‌گذاران خطرپذیر می‌بینند بدون نظرخواهی از آنها شرایط در شرکت تغییر کرده، احساس ناخوشایندی پیدا می‌کنند.» نبود فرایند حکمرانی روشن و شفاف نیز نگرانی‌های سرمایه‌گذاران خطرپذیر را افزایش می‌دهد.


نبرد سوپراپ‌ها


درباره رقیب‌های اصلی وی‌چت در خاورمیانه، متخصصان این منطقه اذعان می‌کنند که واتساپ همچنان نقش‌آفرین غالب است. غملوش می‌گوید واتساپ در حالی دارد بیش‌ از پیش غالب می‌شود که تجارت اجتماعی را به خدماتش اضافه کرده و به درگاهی کلیدی برای خدمات مشتریان و تحویل محصول تبدیل شده است و این خدمات بخشی از برنامه‌های شرکت مادرش، متا برای یکپارچه‌سازی این پلتفرم با زنجیره ارزش حاوی فیسبوک و اینستاگرام است که هرکدام در این منطقه نزد دموگرافیک‌های متفاوتی محبوبیت دارند.

نقش‌آفرینان بی‌شماری برای تسلط بر بازارهای ارتباطات، تجارت اجتماعی و پرداخت تلاش می‌کنند و رقابت برای تبدیل شدن به سوپراپ پیشگام در خاورمیانه در حال شدت گرفتن است. در حالی ‌که اپ‌های پیام‌رسان مدام تکامل می‌یابند تا به نیازهای کاربران رسیدگی کنند، شرکت‌هایی مثل Careem خدماتشان را گسترش می‌دهند تا به ارائه حمل‌ونقل، تحویل غذا و تجارت اجتماعی بپردازند. کریستیدیس می‌گوید انتظار می‌رود پلتفرم‌های پیام‌رسانی منا برای موفقیت در این منطقه نوآوری کنند و بر راه‌حل‌های پرداخت و تجارت اجتماعی متمرکز شوند. او می‌گوید: «شرکت‌هایی که می‌توانند تجربه‌ای روان و یکپارچه در خدمات و کانال‌های مختلف ارائه دهند در وضعیت مناسبی برای موفقیت در این فضا قرار خواهند داشت.»

سوپراپ Careem به‌تازگی از &e (اتصالات سابق) در امارات متحده عربی ۴۰۰ میلیون دلار سرمایه دریافت کرد که می‌تواند در بهبود خدمات و نفوذ این اپ نقشی کلیدی داشته باشد. غملوش می‌گوید: «هرچند Careem در زمینه هم‌سفری با رقیب‌هایی روبه‌رو است، خدمات و قابلیت انتقال پولش در بازارهای نوظهوری مثل پاکستان رشد کرده و می‌تواند جایگاهش را به‌عنوان سوپراپ پیشگام در امارات متحده عربی و عربستان و احتمالاً سایر بازارهای شورای همکاری خلیج‌فارس تثبیت کند.»

اولترا اپ Astra Tech، BOTIM ، رقیب آینده‌دار دیگری است که در این منطقه مطرح شده است. BOTIM  سرمایه‌ای هنگفت به مبلغ ۵۰۰ میلیون دلار جذب کرده تا با اتکا به محبوبیتش در میان حدود ۱۵۰ میلیون نفر، به‌عنوان پلتفرم ارتباطی سراسر منطقه، و با انجام تلفیق‌هایی برای تسهیل کارکردهای گوناگون و مشابه وی‌چت یک سوپراپ بسازد. بنابراین به‌ نظر می‌رسد BOTIM در وضعیت مناسبی برای تبدیل شدن به سوپراپ قرار دارد. غملوش نیز اشاره می‌کند که هرچند این اپ هنوز در مراحل اولیه فعالیتش است، منابع مالی و شریک‌های استراتژیک لازم را دارد و باید در مرکز توجه قرار بگیرد.

هرچند MNT-Halan در مصر بیشتر در فضای فین‌تک حضور دارد، به‌ویژه بعد از آنکه سرمایه‌گذاری استراتژیک ۱۲۰ میلیون دلاری تمرکزش را از حمل‌ونقل به خدمات فین‌تک معطوف کرد و یکپارچه‌سازی‌ها را در سبد خدماتش بهبود بخشید، این شرکت هم با قدرت و بلندپروازانه درصدد سوپراپ شدن است.


مواجهه با چالش‌های رقیب‌ها


مدثر شیخه، هم‌بنیان‌گذار و مدیرعامل Careem می‌گوید گرایش به «اپ‌های چندمنظوره در خاورمیانه رو به افزایش است». این مدیرعامل معتقد است که غیبت وی‌چت فرصتی را برای آن دسته از نقش‌آفرینان محلی فراهم می‌کند که درک بهتری از نیازهای مصرف‌کنندگان این منطقه دارند.

شیخه می‌گوید پذیرش دیجیتال در عربستان سعودی و امارات متحده عربی ۷۸درصد و در مصر ۷۴درصد است. مصرف‌کنندگان خاورمیانه‌ای اپ‌های موبایلی را به بیشتر کانال‌ها ترجیح می‌دهند و «مشارکت مصرف‌کننده در اپ‌ها در امارات متحده عربی، عربستان سعودی و مصر ۱.۶ برابر بیشتر از مشارکت در بازارهای توسعه‌یافته اروپا و آمریکای شمالی است که در آنها وب‌سایت‌ها همچنان غالب‌اند».

Careem از سال ۲۰۱۲ پرداخت‌های دیجیتال را برای خدمات هم‌سفری‌اش برقرار کرده و اکنون بازوی فین‌تکش، Careem Pay مجموعه کاملی از خدمات مالی را ارائه می‌دهد که تراکنش‌ها را از طریق اپ ساده‌سازی می‌کنند. شیخه معتقد است در مواجهه با چالش‌های رگولاتوری و تطبیق، ایجاد مشارکت‌های قوی با ذی‌نفعان ،ازجمله دولت‌ها، در عبور از موانع و ایجاد اعتماد نزد کاربر کلیدی است. او می‌گوید: «سوپراپ‌های موفق در سطح جهان با دولت‌ها مشارکت کرده‌اند.» خود Careem نیز همکاری و روابط نزدیکی با دولت‌های منطقه‌ای، صنعت بانکداری، شریک‌های رگولاتوری داشته و مشارکت‌های قدیمی و تثبیت‌شده‌ای در زمینه جابه‌جایی دارد؛ مثل مشارکت با Hala Taxi و Wusool که به زنان اهل عربستان سعودی امکان حضور در بازار کار را می‌دهد.

تأمین امنیت تراکنش‌های کاربران اهمیت بسیار زیادی برای سوپراپ‌ها دارد. هم‌زمان که این پلتفرم‌ها خدماتشان را به فعالیت‌های مالی گوناگونی مثل پرداخت، انتقال وجه و خرید گسترش می‌دهند، پیاده‌سازی تمهیدات امنیتی پایدار و مطمئن برای آنها حیاتی می‌شود.

WeChat Pay در تلاش برای تقویت امنیت تراکنش‌های کاربران، قابلیت‌هایی مثل پرداخت با کیوآرکد و تشخیص چهره را برای تراکنش‌های امن و راحت اضافه کرده است. شیخه می‌گوید که Careem Pay با پشتیبانی از احراز هویت مبتنی بر اثر انگشت، اعتماد و امنیت کاربر در تراکنش‌های دیجیتال را بهبود بخشیده و سطح امنیت را در زمان ورود (login) افزایش داده و فعالیت‌های حساس مشتری را در Careem Pay ممکن کرده است. علاوه‌بر این Careem Pay از فناوری توکن‌سازی برای جایگزینی اطلاعات کارت مشتری با توکنی منحصربه‌فرد استفاده می‌کند که در تراکنش‌ها از آن به ‌جای شماره‌کارت استفاده می‌شود که لایه امنیتی دیگری را اضافه می‌کند. شیخه همچنین می‌گوید که همه تراکنش‌ها و داده‌های شخصی با کمک استانداردهای رمزنگاری پیشرفته رمزگذاری می‌شوند تا از دسترسی بدون اجازه جلوگیری و از اطلاعات حساس محافظت شود. او می‌گوید: «ما امنیت داده‌های مشتریان را بسیار جدی می‌گیریم و قصد داریم به نوآوری در این حوزه ادامه دهیم تا اعتمادی را که در مشتریانمان ایجاد کرده‌ایم حفظ کنیم.»

ایجاد اکوسیستمی مشابه وی‌چت نیازمند یک محیط رگولاتوری است که از ارتباطات و نیز از خدمات مالی، در کنار نوعی تجربه کاربری پشتیبانی می‌کند و محرک پذیرش سریع می‌شود. عبدالله ابوشیخ، بنیان‌گذار و مدیرعامل BOTIM می‌گوید: «[ایجاد این اکوسیستم] همچنین نیازمند سرمایه‌گذاری چشمگیر در فناوری، استعدادها و منابع است.» او اذعان می‌کند: «وی‌چت بدعتی را برای اپ‌هایی مثل BOTIM باب کرده است.»

ابوشیخ می‌گوید نقش‌آفرینان در خاورمیانه در گذشته بیشتر بر کپی کردن از روی دست ایالات متحده متمرکز بوده‌اند تا ایجاد راه‌حل‌های منحصربه‌فردی که با توجه به نیازهای این بازار متناسب‌سازی شده‌اند. او اضافه می‌کند: «با این حال اکنون شاهد جهانی شدن صنعت فناوری این منطقه‌ایم و اپ‌هایی مثل BOTIM در حال به ‌دست آوردن میلیون‌ها کاربر در کشورهایی مثل هند، فیلیپین و آسیای جنوب‌شرقی‌اند.»

BOTIM به‌تازگی ماژول Chat-GPT عرب‌زبانی را توسعه داده که با BOTIM یکپارچه شده و دسترسی به خدمات را از طریق تجارت مکالمه‌ای فراهم می‌کند. هرچند زبان عربی بسیار پیچیده است و گویش‌های بی‌شماری دارد، ابوشیخ مدعی است این ماژول که به کاربران امکان ارسال پیام‌های متنی و صوتی بهGPT و انجام کارهایی مثل پرداخت قبض‌ها و ارسال وجه بین‌المللی را می‌دهد، نقش مهمی در موفقیت BOTIM در این منطقه داشته است.

ابوشیخ تلاشی هماهنگ را برای تبدیل BOTIM به اولترا اپی انجام داده است تا راه‌حل‌های جامعی برای نیازهای روزمره در خاورمیانه ارائه دهد؛ ازجمله برای تمدید گواهینامه رانندگی و کارت شناسایی ملی امارات، پرداخت قبض‌ها و جریمه‌های رانندگی، درخواست ویزای گردشگری و رزرو پروازها در هواپیمایی اتحاد. او توضیح می‌دهد: «هدف نهایی تبدیل شدن به پلتفرم ارجحی در این منطقه است که زندگی‌ روزمره افراد را آسان‌تر می‌کند و تجربه‌های روانی ارائه می‌دهد.»

مشابه اکوسیستم وی‌چت که فراتر از یک پیام‌رسان شده است و خدمات گوناگونی ارائه می‌دهد، BOTIM نیز خدمات فین‌تک و تجارت الکترونیک را در پلتفرمی واحد فراهم کرده است. این شرکت با شرکت‌هایی مثل MoneyGram، Fawry، مسترکارت، هواپیمایی اتحاد و دیگران مشارکت کرده تا طیفی از خدمات را به پایگاه کاربرانش ارائه دهد. ابوشیخ می‌گوید: «به نوآوری و اضافه کردن خدمات جدید ادامه خواهیم داد تا BOTIM را به اپی تبدیل کنیم که به نیازهای همه ازجمله افراد کمتر برخوردار از خدمات بانکی رسیدگی می‌کند.»

ابوشیخ معتقد است شاید فناوری و افزایش مقیاس فعالیت‌ها برای اپ‌های پیام‌رسان در خاورمیانه کار بسیار دشواری باشد، چالش اصلی و نهایی برای آنها جلب اطمینان کاربر است. او می‌گوید هدفش این است که کاربران را «به پذیرش و اعتماد به آنچه این اپ در این منطقه می‌سازد» ترغیب کند.


رویارویی


شاید وی‌چت ظرفیت رشد در بازار خاورمیانه را داشته باشد، اما متخصصان معتقدند احتمالاً آن تجربه موفق در بازار محلی را اینجا کسب نکند. غملوش می‌گوید اگر از بخش‌های مجاور مثل هم‌سفری و تجارت الکترونیک درس‌هایی بگیریم، می‌بینیم که در هم‌سفری جایگاه Careem در منطقه محرک اکتساب آن توسط اوبر شد و در تجارت الکترونیک سرمایه‌گذاری Noon.com در خدمات مشتریان و بومی‌سازی شدید به این شرکت کمک کرد با امثال آمازون رقابت کند. غملوش می‌گوید: «عربی‌سازی خدمات به‌ندرت به شرکتی کمک کرده بازار منا را به ‌دست آورد.» و بعد اضافه می‌کند که بومی‌سازی واقعی، سازگار شدن با رفتار، انتظارات و دسترسی‌پذیری و همچنین پشتیبانی محلی از مشتریان برای دستیابی به موفقیت ضروری است و نقش‌آفرینان محلی از همین راه مزیت‌هایشان را ایجاد کرده‌اند.

در بحث ظرفیت وی‌چت در خاورمیانه، شاید این پلتفرم به دلیل مسائل رگولاتوری و نگرانی‌های یادشده درباره حریم خصوصی داده با چالش‌هایی روبه‌رو شود، اما در عین حال طیف گسترده‌ای از خدمات مثل پرداخت، تجارت اجتماعی، بازی، ارتباطات و خدمات دیگر را ارائه می‌دهد و همین خدمات باعث شده‌اند این اپ در چین فرمانروایی کند. به نظر کریستیدیس اگر وی‌چت بتواند به این نگرانی‌ها رسیدگی کند و محصولاتش را بهبود بخشد و انتظارات منطقه‌ای را برآورده کند، شاید بتواند جایگاهی در بازار منا به ‌دست آورد. او می‌گوید: «فضای پیام‌رسانی به‌سرعت تغییر می‌کند و موفقیت پلتفرم‌های پیام‌رسانی در این منطقه به توانایی آنها در سازگاری با نیازها و ترجیح‌های کاربران بستگی دارد.»

اسرا الشافعی، بنیان‌گذار و مدیر ارشد Majal.org و عضو هیئت‌مدیره بنیاد Wikimedia و Tor Project می‌گوید پلتفرم‌های دیجیتالی مثل وی‌چت دسترسی به اطلاعات و ارتباطات را در جوامع تسهیل می‌کنند، اما در عین حال خطرهایی را هم به همراه دارند. او می‌گوید: «وقتی ما کاربران به اشخاص ثالثی اتکا می‌کنیم که از لحاظ قانونی این قدرت را دارند که بدون شفافیت یا مسئولیت‌پذیری کامل هر کاری با داده‌های ما انجام دهند، مثلاً آنها را بفروشند یا در اختیار نهادهای دولتی قرار دهند، خطر بزرگی را به جان می‌خریم.»

در شکایتی که ایالت کالیفرنیا در اوایل سال ۲۰۲۱ ثبت کرد، شاکیان تنسنت را متهم به مبادرت به سانسور، رصد و اشتراک‌گذاری داده‌های کاربران با مسئولان چینی از طریق اپ موبایلی وی‌چت کردند. این دادخواهی که به‌ دنبال ارائه شکایتی گروهی بود، ادعا می‌کرد که این شیوه‌ها حقوق آزادی بیان و حریم خصوصی شاکیان را نقض می‌کنند و غیرعادلانه و به زیان کاربران وی‌چت در کالیفرنیا به تنسنت سود می‌رسانند. دولت ترامپ تلاش کرد با توجه به نگرانی‌ها در زمینه امنیت ملی وی‌چت را مسدود کند. او این اپ را متهم می‌کرد که «مقادیر بسیار زیادی» از داده‌های کاربران را جمع‌آوری می‌کند و برای حزب کمونیست چین راهی برای سانسور یا تحریف اطلاعات فراهم می‌سازد.

الشافعی نیز می‌گوید که منا در به رسمیت شناختن ذهنیت «اهمیت حریم خصوصی» در منطقه چند سال عقب است و بسیاری از کاربران اپ‌ها را خودخواسته و بدون توجه به سابقه شرکت در رصد و بهره‌برداری از داده‌ها دانلود می‌کنند که برای برخی جامعه‌های محروم می‌تواند حکم مرگ و زندگی را داشته باشد. او در ادامه می‌گوید: «ما با کمبود پلتفرم‌های حافظ حریم خصوصی مواجه نیستیم؛ انجمن‌های اینترنتی، ابزارهای ذخیره‌سازی ابری و اپ‌های پیام‌رسانی داریم که از رمزنگاری سرتاسری برای محافظت از داده‌های کاربران استفاده می‌کنند که در حال حاضر باید بیش‌ از پیش از آنها استفاده کنیم.»

یکی دیگر از ابعاد نگران‌کننده وی‌چت مینی‌برنامه‌های این اپ است؛ این شرکت ادعا می‌کند این مینی‌برنامه‌ها پلتفرمی برای توسعه‌دهندگان است تا اپ‌های سبکی درون این اپ بسازند. گزارش امنیت سایبری سالانه‌ای که تیم فنی واکنش اضطراری شبکه کامپیوتر ملی/مرکز هماهنگی چین (CNCERT/CC) زیر نظر نهاد ناظر اینترنت در چین منتشر کرده است، ریسک‌های «قابل توجه» نشت داده‌های شخصی ناشی از مینی‌برنامه‌های سوپراپ وی‌چت متعلق به تنسنت را نشان می‌دهد. در این گزارش آمده است که بیش از ۶۰درصد از ۵۰ مینی‌برنامه بانکداری شخصی آزمایش‌شده، اطلاعات را روی دستگاه‌ها و در زمان انتقال رمزنگاری نمی‌کنند. علاوه‌بر این تدابیر محافظتی بیش از ۹۰درصد این اپ‌ها برای داده‌های حساس کاربران ناکافی بوده است. الشافعی می‌گوید: «هیچ دیده‌شدن و حضوری آن‌قدر نمی‌ارزد که برایش امنیت را به خطر بیندازیم، زیرا پیامدهای این آسیب بلندمدت‌تر است.» در حوزه روبه‌رشد اپ و دیجیتال در خاورمیانه و با آگاهی فزاینده افراد از اهمیت حریم خصوصی و امنیت، هر سوپراپ بومی‌ای باید اعتماد سرمایه‌گذاران، رگولاتورها، دولت و عموم مردم را به ‌دست آورد تا موفق شود و در جایگاه پرکاربردترین و قابل اعتمادترین اپ توده‌های مردم قرار بگیرد.

منبع وایرد
از طريق مترجم: محمد رهبان
ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.