بررسی پروژه‌های فناوری اطلاعات بانک HSBC و درس‌آموخته‌های آن
لزوم مشارکت بانک‌ها با یکدیگر
عصر تراکنش ۷۸؛ حمید کردبچه، مدیرعامل شرکت ناواکو / به‌طور کلی، بودجه فناوری اطلاعات بانک‌ها بستگی به اهداف، استراتژی، نیازها و چالش‌های هر بانک دارد. براساس گزارش‌های موجود و منتشرشده از بانک‌ها در سایت رسمی کدال، میانگین سهم بودجه فناوری اطلاعات در برخی از بانک‌های کشور در سال حدود ۲درصد از درآمد بانک‌ها بوده است. این در حالی است که براساس گزارش مؤسسه گارتنر، بین هزینه‌کرد در فناوری اطلاعات و سودآوری در بانک‌ها همبستگی و ارتباط مستقیم وجود دارد، به نحوی که با صرف هزینه ۵درصدی از درآمد بانک‌ها در حوزه فناوری اطلاعات، سود مستقیم حاصله در حوزه بانکداری ۲۴درصد افزایش می‌یابد.
بنابراین، می‌توان گفت که بودجه فناوری اطلاعات بانک‌های کشور کمتر از استانداردهای جهانی است و این موضوع ممکن است باعث عدم نوآوری و رقابت‌پذیری بانک‌ها شود. برخی از مشکلات و چالش‌هایی که در راستای توسعه فناوری اطلاعات، نوآوری و فناوری در بودجه بانک‌ها وجود دارد، عبارت‌اند از:
- عدم تفکیک سرفصل ارتباطات، فناوری اطلاعات و اقتصاد دیجیتال در لایحه بودجه سال ۱۴۰۳ و عدم ارائه تبصره مجزا با توجه به اهمیت این حوزه؛
- عدم ذکر عناوین تبصره‌ها و شماره‌گذاری غیریکسان تبصره‌های بودجه در تناظر با برنامه هفتم توسعه؛
- عدم ارائه آیین‌نامه مربوط به شناسایی اولویت‌ها و نحوه نظارت بر ارتقای زیرساخت‌های امنیتی در دستگاه‌های بانکی؛
- عدم ارزیابی شاخص‌های عملکرد کلیدی IT و مقایسه این شاخص‌ها با همتایان جهانی؛
- نداشتن الگوی جامع سرمایه‌گذاری فناوری اطلاعات و عدم توجه به تحول دیجیتال و اقتصاد دیجیتال.
از منظر دیگر تخصیص بودجه به‌تنهایی کافی نیست. موضوعی که در مسیر پیش رو برای توسعه حوزه فناوری اطلاعات بسیار مهم است افزایش توان مدیریت تغییر در حوزه IT بانک است. امروزه نگاه تک‌بعدی به IT به‌تنهایی پاسخ‌گوی نیازها نیست و ضرورت دارد نگاه IT for Business داشته باشیم و با این مفهوم و نگاه است که می‌توانیم ضمن تخصیص بخش بیشتری از بودجه و امکانات و توان فکری، طوری برنامه‌ریزی و عمل کنیم که جریان عملیات جاری بانک نیز با حداقل مشکل و اختلال ادامه یابد و توسعه‌های قابل درک برای مشتری هم داشته باشیم. برای این منظور، لازم است بانک‌ها از مطالعه گزارش‌های مؤسسات معتبر جهانی در صنعت، برای تعیین استراتژی، نقشه راه، اولویت‌بندی سرمایه‌گذاری، شناسایی فرصت‌ها و تصمیم‌گیری‌های کلان اقتصادی استفاده کنند. همچنین، ضروری است که شاخص‌های عملکرد کلیدی IT و اثربخشی هزینه‌کرد را بررسی کنند.
البته چالش‌های مهم دیگری هم در این مسیر داریم:
- عدم هماهنگی و استانداردسازی بین سامانه‌های مختلف بانکی و پرداختی که باعث افزایش هزینه‌ها، کاهش کیفیت خدمات و افزایش آسیب‌پذیری امنیتی می‌شود؛
- عدم توانایی در پاسخ‌گویی به نیازهای مشتریان و بازار در زمان مناسب و با سرعت بالا که باعث از دست دادن سهم بازار و افت رضایتمندی مشتریان می‌شود؛
- عدم بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و پیشرفته مانند هوش مصنوعی، ابررایانه، اینترنت اشیا، بلاکچین و غیره که باعث عدم نوآوری و رقابت‌پذیری بانک‌ها می‌شود؛
- عدم داشتن معماری ماژولار و یکپارچه برای مدیریت خدمات فناوری اطلاعات که باعث افزایش پیچیدگی، کاهش کارایی و انعطاف‌پذیری و افزایش خطاها و مشکلات می‌شود.
به این نمونه مطالعه‌ای برون‌مرزی توجه کنید: بانک HSBC یکی از بزرگ‌ترین بانک‌های جهان است که در بیش از ۶۴ کشور و منطقه فعالیت دارد. این بانک از فناوری اطلاعات به‌عنوان یک عامل رقابتی و تحولی استفاده می‌کند و در سال ۲۰۲۰ حدود ۴ میلیارد دلار به این حوزه اختصاص داده بود. این بودجه نسبت به سال ۲۰۱۹ کاهش ۱۰درصدی داشته است که به دلیل تأثیر منفی کرونا و تلاش برای کاهش هزینه‌ها بوده است، اما این بانک همچنان در حال سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین و پیشرفته مانند هوش مصنوعی، ابررایانه، بلاکچین و غیره است.
این بانک در زمینه ارائه خدمات بانکداری خرد، بانکداری اختصاصی، بانکداری شرکتی و بانکداری سرمایه‌گذاری، مدیریت سرمایه‌گذاری و مدیریت ثروت، کارت‌های اعتباری و وام‌های مسکن فعالیت می‌کند. برخی از پروژه‌های فناوری اطلاعات این بانک عبارت‌اند از:
- پروژ Voltron: این پروژه یک پلتفرم مبتنی بر بلاکچین است که برای تسهیل و تسریع تراکنش‌های تجاری بین‌المللی طراحی شده است. این پلتفرم ازCorda کنسرسیوم R3 استفاده می‌کند و با چندین بانک بزرگ دیگر مانندBNP Paribas ،ING ،Standard Chartered و غیره همکاری دارد.
- پروژه We.Trade: این پروژه یک پلتفرم مبتنی بر بلاکچین است که برای ارائه خدمات بانکداری تجاری به کسب‌و‌کارهای کوچک و متوسط در اروپا طراحی شده است. این پلتفرم از Hyperledger Fabric شرکت IBM استفاده می‌کند و با ۱۲ بانک اروپایی مانند Deutsche Bank ،Santander ،Societe Generale و غیره همکاری دارد.
- پروژه:eTradeConnect این پروژه یک پلتفرم مبتنی بر بلاکچین است که برای ارائه خدمات بانکداری تجاری به کسب‌و‌کارهای هنگ‌کنگ طراحی شده است. این پلتفرم ازHyperledger Fabric شرکت IBM استفاده می‌کند و با ۱۲ بانک هنگ‌کنگی مانند Bank of China ، Hang Seng Bank ،Standard Chartered و غیره همکاری دارد.
بررسی اجمالی این پروژه‌ها در یک بانک فراملیتی برون‌مرزی که در چندین کشور با فرهنگ و سلیقه‌های مختلف فعال است می‌تواند درس‌هایی برای ما داشته باشد و نشان‌دهنده این موضوع باشد که بانک‌های ایران می‌توانند با مشارکت همدیگر و استفاده از ظرفیت‌های یکدیگر، ضمن ارتقای وضعیت موجود و بهینه‌سازی و اثربخشی میزان بودجه تخصیص‌داده‌شده به بخش فناوری اطلاعات زمان برگشت سرمایه‌گذاری را هم کوتاه کنند که این موضوع تأثیر مستقیمی بر رضایتمندی مشتری و سهامدار بانک نیز دارد.