مهاجرانِ از فناوری دورمانده
جیتکس ۲۰۲۳ بیش از هرچیزی برای ما کمبود منابع انسانی متخصص در کشور را گوشزد کرد
مینا والی، مدیرمسئول ماهنامه عصر تراکنش؛ عصر تراکنش ۷۵ / امسال سومین سالی بود که در رویداد جیتکس گلوبال حضور داشتم با چند تفاوت نسبت به سال‌های قبل. اول اینکه از چند روز پیش از آغاز جیتکس وارد دبی شدم، پیش از آغاز رویداد «اکسپند نورث استار» گشتی در سوله‌های در حال آماده‌سازی رویداد زدم، بر حسب تصادف و یک توفیق اجباری بخش‌هایی از دبی را که در حالت توریستی پایمان را هم آنجا نمی‌گذاریم، دیدم و دوم اینکه بدون آن عینک «به‌به و چه‌چه» در رویداد حضور داشتم. این دو کمک کردند تا بتوانم نگاهی جامع‌تر به جیتکس داشته باشم؛ رویدادی که مدعی بزرگ‌ترین نوع خود در دنیا است. شاید بتوان عنوان «پرزرق و برق‌ترین» رویداد فناوری جهان را به جیتکس داد اما قطعا با وجود رویدادهایی مانند «سی‌ئی‌اس» لاس‌وگاس یا «ام‌دبلیوسی» بارسلون، جیتکس نمی‌تواند عنوان بزرگ‌ترین رویداد فناوری جهان را به خود اختصاص دهد.
با این حال قطعا جیتکس بزرگ‌ترین رویداد فناوری آسیا است و از این جهت که در منطقه خاورمیانه و در یک قدمی ایران برگزار می‌شود، می‌تواند برای ما مهم باشد. دبی به لحاظ موقعیت جغرافیایی برای حضور ایرانی‌ها شرایط مناسبی دارد. همین هم سبب شده که طی چند دهه و دقیقاً در سال‌های رشد پرسرعت امارات ایرانی‌های زیادی این کشور را به عنوان مرکز کسب‌وکار خود انتخاب کنند. این حضور از یک قرن پیش و بیش از همه از شهرهایی همچون لار، گراش، خنج و اِوَز در استان فارس و شهرهایی از دو استان جنوبی هرمزگان و بوشهر اتفاق افتاده است و درواقع دهه‌ها پیش از آغاز دوران تحول امارات ایرانی‌ها در این منطقه حضور داشته‌اند و به همین سبب می‌توان ایرانی‌ها را یکی از بازیگران تحولات امارات دانست.
نگاهی به فعالیت این بخش از مهاجران یا فعالان اقتصادی که حضورشان در امارات قدمتی بیش از چند دهه دارد نشان می‌دهد که آنها بیش از همه به کار تجارت در این کشور مشغول هستند حالا یا تجارت شخصی و یا خانوادگی خود. غیر از این مهاجران از یک دهه پیش نوع دیگری هجرت به امارات را شاهد هستیم. برخی از ایرانی‌ها با شخصیت حقیقی خود و برخی دیگر با شخصیت حقوقی در کشور امارات و خصوصاً در بخش دبی فعالیت خود را آغاز کرده‌اند. آنهایی که با شخصیت حقیقی حضور دارند کسانی هستند که با تحصیلات دانشگاهی و به صورت تخصصی در شرکت‌های چند ملیتی امارات مشغول به کار شده‌اند و آنهایی که اقدام به ثبت شرکت کرده‌اند اغلب کسانی هستند که در ایران صاحب کسب‌وکاری بوده یا هستند و در خلاء امکان دسترسی به بازارهای بین‌المللی در ایران و برای گسترش فعالیت خود در امارات مستقر شده‌اند.
آماری ندارم از اینکه چه تعداد و چه درصدی از ایرانی‌های فعال در امارات در صنایع فناوری‌محور حضور دارند ولی آنچه شنیده و دیده می‌شود این است که درصد زیادی از ایرانی‌های صاحب کسب‌وکار، در بخش‌هایی حضور دارند که از فناوری به دور مانده یا بر لبه فناوری حرکت نمی‌کند. کسب‌وکارهایی که بازیگران اصلی در صنایع فناوری‌محور نیستند و در این زمینه حرفی برای گفتن ندارند. معتقدم همین نشانه‌ای است از اینکه ما واقعاً فاصله زیادی با سایر دنیا داریم. ممکن است جوان‌هایی داشته باشیم که علاقه‌مند خلق ارزش در حوزه فناوری باشند و در کامیونیتی تخصصی خود جدیدترین تحولات فناورانه دنیا را دنبال کنند، ولی به اندازه کافی نیروی متخصص تربیت نکرده‌ایم و همین نیروی تربیت شده نیز فاصله قابل‌توجهی با نیروهایی از کشورهایی همچون هند دارند.
در جیتکس سال گذشته یعنی ۲۰۲۲ برای اولین بار شاهد افزایش حضور کسب‌وکارها و استارتاپ‌های حوزه بلاکچین بودم. آن روز حسرت زیادی می‌خوردم که سال‌های قبل وقتی در ایران کسانی را داشتیم که در حوزه بلاکچین فعال بودند در جیتکس خیلی کم نشانه‌ای از این فناوری را می‌دیدیم و حس می‌کردم ما فرصت‌ها و ظرفیت‌هایی داشتیم که قدرش را ندانستیم و با انواع سنگ‌اندازی‌ها اجازه فعالیت و رشد آنها را ندادیم.
امسال به سبب آن تجربه دو سال پیش و قرار نگرفتن تحت تاثیر زرق‌وبرق‌های رویداد، این فرصت را داشتم که گونه دیگری موضوع را ببینم. علاوه بر این زمان زیادی را در رویدادهای کوچک و بزرگ ایرانی‌های فعال در حوزه فناوری در دبی گذراندم. به نظرم حتی اگر شرایط فعالیت برای کسب‌وکارهای فناوری‌محور در ایران یکباره به سطح استانداردهای جهانی برسد باز هم یک جای کار می‌لنگد و آن هم کمبود منابع انسانی متخصص است. تصورم این است که حتی اگر در بهترین حالت، شاهد مهاجرت منابع انسانی متخصص نباشیم باز هم دچار کمبود نیروهای متخصصی هستیم که به اندازه کافی آموزش دیده‌اند. شرایط به نظر ناامیدکننده است اما برای این که کاری بکنیم ابتدا باید درک درستی از جایگاه‌مان داشته باشیم.