یا بپذیریم یا سر در برف فرو بریم
درباره رگولاتوری و مسیری که پیش روی تصمیم‌گیران این حوزه قرار دارد
عصر تراکنش ۷۱؛ مینا حاجی، سردبیر ماهنامه عصر تراکنش / وقتی با فعالان صنعت فین‌تک کشور صحبت می‌کنیم، یکی از گله‌های همیشگی‌شان موضوعات مربوط به رگولاتوری است. اینکه رگولاتور همچنان در این عصر دیجیتالی که در آن قرار داریم، تفکرات سنتی دارد و هنوز هم به اقدامات پشت درهای بسته، مجوز، مجوز و مجوز اعتقاد دارد. درست است که رگولاتوری و تنظیم‌گری در حوزه فناوری‌های مالی همیشه مسئله جدی و مهمی برای کسب‌وکارها بوده، اما نکته‌ای که رگولاتورها باید بدانند این است که اگر بخواهند بر روش‌های گذشته اصرار داشته باشند، قطعاً فرصت‌های پیش روی فناوری‌های جدید را در کشور از دست خواهیم داد.
از حق و انصاف هم نگذریم؛ درست است که رگولاتوری چالش اصلی صنعت فین‌تک کشور است، اما نهادهای رگولاتور نیز در چند سال اخیر ساکت ننشسته‌اند و اقداماتی را در مسیر رگولاتوری هوشمند انجام داده‌اند، ولی موضوعی که باعث می‌شود این اقدامات به خروجی مطلوبی نرسند، ذهنیت سنتی و نوع نگاهی است که همچنان در رگولاتورهای صنایع مالی کشور وجود دارد.
برای نمونه یکی از مسیرهایی که رگولاتورهای صنایع مالی کشور در چند سال اخیر به سمت آن حرکت کردند تا بتوانند در مسیر رگولاتوری قرار بگیرند که مبتنی بر تعامل است، بحث راه‌اندازی سندباکس بوده است. در چند سال گذشته شاهد راه‌اندازی سندباکس بانک مرکزی و بازار سرمایه کشور بودیم، اما واقعیت این است که هنوز شاهد خروجی ملموسی از این سندباکس‌ها نبوده‌ایم. اینکه تا‌به‌امروز چند کسب‌وکار توانسته‌اند وارد این سندباکس‌ها شوند و چند کسب‌وکار توانسته‌اند از طریق این سندباکس‌ها به یک چهارچوب و رگولاتوری برای فعالیت برسند، پرسش‌هایی هستند که در پرونده «تنظیم‌گری» این شماره از عصر تراکنش به آنها پرداختیم. طی گفت‌وگوهایی که با فعالان و بازیگران این عرصه در کشور داشتیم، به نظر می‌رسد تا تحقق مأموریتی که سندباکس‌های مالی برای آن طراحی شده‌اند، راه طولانی در پیش داریم.
بخش بزرگی از چالش‌های رگولاتوری که در صنایع مالی کشور وجود دارد، به نبود تعامل سازنده بین رگولاتور و کسب‌وکارها و همچنین عدم شناخت فناوری‌های جدید و ذهنیت سنتی مدیران این نهادها برمی‌گردد. درست است که چند سالی از راه‌اندازی سندباکس‌های بانک مرکزی و بازار سرمایه کشور می‌گذرد، اما همین که این بسترها تاکنون خروجی نداشته‌اند، نشان می‌دهد که رگولاتور هنوز درک و شناخت درستی از فلسفه شکل‌گیری آن و کارکردهای اصلی این بستر ندارد و همچنان سندباکس را مسیری مشابه مسیرهای دیگر رگولاتوری سنتی می‌داند.
باید به این اتفاق نظر با رگولاتور و مدیران تصمیم‌گیر برسیم که سخن‌گفتن راحت است، اما چیزی که مهم است، اجراست. اینکه رگولاتور در هر برنامه و نشست و مصاحبه‌ای درباره ضرورت حرکت به سمت رگولاتوری هوشمند و رفتارهای چابک صحبت کند، خوب است، اما تا زمانی که در عمل او هم شاهد این گزاره‌ها باشیم. رگولاتور باید قبول کند نه‌تنها در ایران، بلکه در دنیا نیز رگولاتورها نسبت به کسب‌وکارها و فناوری‌های جدید عقب‌تر هستند؛ در نتیجه باید تعامل با کسب‌وکارها را برای رفع چالش‌هایشان ضروری و مهم بداند. تا زمانی که رگولاتورها به سمت تعامل سازنده با کسب‌وکارها نروند، چالش رگولاتوری این اکوسیستم پابرجاست.
دهم خردادماه دومین سمینار رگ‌تک ایران توسط «کارخانه نوآوری رسانه راه‌کار» با نگاهی به تنظیم‌گری نوین در ایران برگزار شد؛ سمیناری که هدف اصلی‌اش جلب توجه نهادهای حاکمیتی و کسب‌وکارهای خصوصی و دولتی به مفهوم رگ‌تک و کاربرد اثربخش فناوری در قانون‌گذاری بود. در همین سمینار نیز طبق صحبت‌های سخنرانان و پنلیست‌ها با وجود اینکه تعدادی کسب‌وکار، فعالیت رگ‌تکی در کشور انجام می‌دهند، اما در نهایت اکوسیستم رگ‌تک در ایران وجود ندارد و باید به سمت ایجاد و شکل‌گیری آن حرکت کرد.
درست است که در کشور طی سال‌های اخیر توجهات به سمت مفهوم رگ‌تک و مصداق‌های آن مانند سندباکس جلب شده، اما قبل از هر چیز، نیازمند تغییر نگرش مدیران از رویکرد سنتی به رویکردی چابک و هوشمند هستیم. جدی‌گرفتن مجوززدایی از مهم‌ترین مواردی است که رگولاتور باید در پی آن باشد. باید قبول کنیم که دیگر نظارت بر عملکردها از طریق صدور مجوز، کارآمد نیست؛ مگر اینکه سر در برف فرو بریم و این موضوع را نادیده بگیریم.
