در دومین روز از اینوتکس ۲۰۲۴، استودیو راه‌کار میزبان چه کسانی بود؟
گفت‌وگو با ۲۱ مدیر و فعال صنایع مالی و نوآوری کشور
سیزدهمین دوره از نمایشگاه بین‌المللی نوآوری و فناوری اینوتکس فعالیت خود را به مدت چهار روز از ۱۸ اردیبهشت‌ماه در پارک علم و فناوری پردیس شروع کرد. استودیو راه‌کار نیز با حمایت مینی‌پی و با همکاری ماهنامه عصر تراکنش در این رویداد میزبان مدیران و فعالان صنایع مالی و نوآوری کشور است و در گفت‌وگوهایی ویدیویی با این افراد، درباره موضوعات روز اکوسیستم و چالش‌های کسب‌وکارها با آنها تبادل نظر می‌کند.
دومین روز از نمایشگاه اینوتکس بر خلاف شروع پر هیاهوی روز نخست که زیر چتر باران و متأثر از نزول سیل‌آسای آن اتفاق افتاد، آغاز آرامی داشت؛ غرفه‌داران و بازدیدکنندگان در هوای تمیز پارک علم و فناوری پردیس و ذیل آفتاب مطبوع و بهاری اردیبهشت‌ماه، حالا در شرایط بهتری در نمایشگاه حضور یافته بودند و به نظر می‌رسید شرایط برگزاری به ساحل آرامش و موقعیتی پایدارتر رسیده است. استودیو راه‌کار نیز در محل غرفه خود در دومین روز از اینوتکس ۲۰۲۴ میزبان ۲۱ نفر از مدیران ارشد اکوسیستم مالی و نوآوری کشور بود.
نخستین مهمان استودیو راه‌کار در دومین روز برگزاری نمایشگاه، مهدی صداقت، مدیرعامل خانه نوآوری بود. صداقت ابتدا درباره خانه نوآوری صحبت کرد و گفت: «خانه نوآوری از سال ۱۳۹۵ فعالیت خود را شروع کرده و تاکنون میزبان حدود ۱۰۰ استارتاپ بوده است که بیست الی سی تا از این کسب‌وکارها هنوز زنده‌اند. در سال‌های قبلی و دولت گذشته تب زیادی برای ورود به حوزه استارتاپی وجود داشت و به نظرم در آن بازه از این چاه بیش از حد برداشته شد. آن سال‌ها افراد با شور و شوق زیاد استارتاپ‌های زیادی را ایجاد کردند اما برای سختی‌های آن آمادگی نداشتند و این مسئله نوعی سرخوردگی ایجاد کرد. حالا اتفاق خوبی که افتاده این است که نگاه‌ها در اکوسیستم استارتاپی کشور واقعی‌تر شده و جوان‌ها دنبال راه‌اندازی استارتاپ‌هایی هستند که به نتیجه منجر بشود و همین فضا را برای فعالیت شتابدهنده‌های حرفه‌‌ای‌تر فراهم می‌کند.»
مهمان دوم استودیو راه‌کار امیرعباس تقی‌پور، مدیر مسئول ماهنامه مدیریت ارتباطات بود. تقی‌پور درباره تاریخچه روابط عمومی و نحوه شکل‌گیری آن در ایران صحبت کرد: «روابط عمومی در کشور ما از سال ۱۳۳۰ به عنوان یک ساختار در شرکت نفت شکل گرفت. امروزه ورود فناوری باعث شده جریان روابط عمومی در پاسخگویی به مردم راحت‌تر صورت بگیرد. معدل نهاد روابط عمومی از چند جهت در حال رشد است: یکی از این مولفه‌ها ورود افراد جوان به این حوزه است که به طور تخصصی در مشاغل جدید روابط عمومی در حال کار هستند. البته باید در نظر داشت که روابط عمومی جزئی از ساختار یک سازمان است که خود سازمان هم در مجموعه بوروکراسی کشور می‌گنجد و مقاومتی که همواره در برابر تکنولوژی وجود داشته است، در مسیر روابط عمومی نیز چالش ایجاد کرده است. اما به عقیده من موضوع فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی است که حوزه روابط عمومی در کشور با آن روبه‌رو است.»
علی مزینانی، مدیرعامل روزنامه ۷ صبح که مهمان بعدی استودیو راه‌کار بود، درباره این‌که آیا اساساً می‌توان نفس رسانه را به صورت نوعی کسب‌وکار در نظر گرفت، صحبت کرد: «غالب افرادی که با قلمداد رسانه به عنوان یک کسب‌وکار مشکل دارند این رویکرد را در تعارض با مسئولیت اجتماعی رسانه در نظر می‌گیرند در حالیکه این تعارض اصلا وجود خارجی ندارد. مهم‌ترین وظیفه رسانه انعکاس عقیده مردم است. با این حال اگر من رسانه‌ای هستم که قصد دارم حرف مردم را بزنم، باید این مسئله را در بهترین مدل کسب‌وکار ممکن ارائه کنم تا ماندگاری این انعکاس بیشتر شود که این مسئله می‌تواند از طریق مواردی نظیر اسپانسرینگ رخ دهد.» مزینانی در مورد سواد رسانه و پدیده آلودگی خبری نیز گفت: «افزایش حجم اخبار و مصرف رسانه‌ای به قدری آسیب‌زا شده است که امروزه شاهد رویکردهایی هستیم که توصیه می‌کنند افراد به طور کلی پیگیر اخبار نباشند. سواد رسانه‌ای مقوله‌ای نیست که بخواهد با نصیحت و توصیه در ایران جای بگیرد و این ضرورت باید توسط خود مخاطب احساس شود تا بتواند از لطمه‌ای که به زندگی‌اش وارد می‌شود جلوگیری کند.»
شاهین لطفی، مدیر توسعه کسب‌وکار امضانو نیز در گفت‌وگو با استودیو راه‌کار درباره چگونگی شکل‌گیری کسب‌وکارها و زنده ماندن آنها در بازار و فضای امروز اقتصادی کشور گفت: «نقطه آغاز و شکل‌گیری یک کسب‌وکار همین است که نیازی از بخشی از جامعه برطرف شود. یعنی در وهله اول باید نیاز شناسایی شود و بعد باید این مسئله مورد توجه قرار گیرد که رفع این نیاز چه پیامدهایی با خودش به همراه دارد و مسئله بقا، توسعه یا پیشرفت در همین مسئله رخ می‌دهد؛ این‌که بدانیم این برطرف شدن نیاز چه تغییرات مثبتی را در جامعه رقم می‌زند. برای مثال ما در امضانو سیستمی را راه‌اندازی کردیم که فرآیند امضا کردن اسناد مختلف به صورت الکترونیکی انجام شود. پیامدهای این مسئله علاوه بر این‌که به کمتر شدن آلودگی زیست محیطی کمک می‌کند، نوعی فضا را هم به وجود می‌آورد که همه آحاد جامعه فارغ از ثروت و سمت به این سرویس دسترسی داشته باشند.»
میلاد بی‌آزار، مدیر فروش امضانو نیز به عنوان مهمان بعدی استودیو راه‌کار درباره چالش فروش در کسب‌وکارها گفت: «چالش بزرگ اکثر سازمانها در حوزه فروش، در تعامل میان آنها و مشتری اتفاق می‌افتد. مدیر فروش ابتدا باید بتواند مشاور مشتری باشد و نیازهای او را به خوبی شناساسایی کند. مشتری شاید به خاطر عدم آگاهی نسبت به جزییات بازار به درستی نداند که چه کالایی را می‌خواهد و مدیر فروش باید این شفاف‌سازی را رقم بزند. چالش‌های بخش فروش عمدتاً زیاد هستند. در گزارش‌های روزانه شاهد آن هستیم که موفقیت مدیران فروش چندان چشمگیر نیست. کسب اطلاعات در این حوزه می‌تواند به رشد مدیران فروش و کسب‌وکار منجر شود.»
محمدحسین امیری، مدیرعامل شرکت وینداد نیز درباره چالش‌هایی که سامانه مؤدیان برای کسب‌وکارها ایجاد کرده است، صحبت کرد: «به طور کلی تعامل با سازمان امور مالیاتی همیشه دشوار بوده است. خصوصا برای شرکت‌های حوزه نوآوری و فناوری. در طرح سامانه مؤدیان هم یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که حول این سامانه شکل گرفت همین بود که به طور ناگهانی رخ داد و این ظرفیت را داشت که ابتدا به طور پایلوت اجرا شود تا بهینه‌تر شود و ایرادات آن برطرف شوند. از طرفی اشکالاتی که در این سامانه وجود دارد به هزینه‌های کسب‌وکارها افزوده است زیرا مکانیزم‌های آن بهینه نیستند. کاش علاوه بر ایجاد این سامانه، تمهیدی نیز برای تعامل بهتر سازمان أمور مالیاتی با کسب‌وکارها صورت می‌گرفت. از طرفی نحوه اجرا شدن این طرح خودش چالش‌زا است، خصوصا قانون صدور ۲۱ روزه فاکتور که ذیل آن اضطراب و دردسرهای زیادی برای مدیران کسب‌وکارها در تعاملی که با مشتری دارند به وجود آورده است.»
سعید توتون‌چی، عضو هیئت‌مدیره بانک صنعت و معدن در مورد تجربه بازدید از اینوتکس ۲۰۲۴ گفت: «اینوتکس رویداد بسیار مهمی است و حرف‌های زیادی برای گفتن دارد. محصولات، خدمات و کارهای نو و مهمی که در حوزه‌های مختلف فناوری در این رویداد به معرض نمایش درآمده است، نشان می‌دهد که ما ظرفیت‌های زیادی در کشور داریم و توجه دولت به این سرمایه انسانی می‌تواند به رفع چالش‌ها و مشکلات این حوزه کمک کند.» توتون‌چی تصویب قانون جامع در دولت سیزدهم برای توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان را اتفاق بسیار مثبتی قلمداد کرد که ریسک سرمایه‌گذاری در حوزه‌های نوآورانه را با تسهیلاتی که به همراه داشته کمتر کرده است.
ماهان مهدوی، مدیر ارشد امنیت اطلاعات شرکت امیدپی نیز در پاسخ به این سؤال که شرایط امنیت را در فضای بانکی و پرداخت کشور چگونه ارزیابی می‌کند، گفت: «صنعت بانکی کشور به دلیل حساسیت موضوعات مالی یکی از بالغ‌ترین استاندرهای امنیتی را دارد. شرکت شاپرک در بدو تأسیس در کنار ارزیابی‌هایی که به طور پیوسته در این حوزه انجام داده است، این استانداردها را کاستمایز کرده است. همین مسئله باعث شده که با وجود التهابات امنیتی حوزه‌ها و صنایع مختلف در سال‌های اخیر، صنعت بانکی شرایط پایدارتر و آرام‌تری را سپری کند.»
مهمان بعدی استودیو راه‌کار محمدرضا جمالی، مدیرعامل شرکت نبض افزار بود. جمالی درباره اهمیت توجه به رگتک در فضای بانکی کشور صحبت کرد: «رگتک به معنای توسعه فناوری‌های تنظیم‌گری است. این مسئله اتفاق جدیدی نیست و بسیاری از شرکت‌های تکنولوژی نظیر مکنزی به دولت‌ها و کسب‌وکارهای مختلف کمک کرده‌اند تا فرآیند رگولیشن را ترتیب بدهند. رگتک زیرمجموعه فین‌تک نیست و در حوزه‌های مختلفی نظیر پزشکی قانونی نیز کاربرد دارد. رگتک مولفه مهمی برای صورت گرفتن انتقال دیجیتال است. از واژه تحول استفاده نمی‌کنم زیرا این واژه انگار قرار است همه‌چیز را از بنیان عوض کند، در حالیکه مسئله ما انتقال است. پیچیدگی‌های قانونی و ساختاری در کشور ما موجب شده تا فاصله زیادی از شرایط ایده‌آل در حوزه رگتک داشته باشیم. اتفاقی که می‌افتد این است که بسیاری از سازمان‌های دولتی و قانون‌گذار تلاشی برای تثبیت مفهوم رگتک در نظام و ساختار خود نکرده‌اند.» جمالی معتقد است تمرکز بیش از حد نهادهای حاکمیتی بر مقوله امنیت و نگرش غلط آنها به این مقوله باعث شده بسیاری از سازمانها و کسب‌وکارها به همین بهانه آسیب ببینند، مشابه تقویت گلبول‌های سفید در بدن انسان که وقتی مقادیر آنها به طور غلطی افزایش یابد، ممکن است به طور اشتباه به جای مقابله با عوامل بیماری‌زا به اندام‌های خود بدن آسیب بزند.
هادی بهزادی، معاون تجاری مینی‌پی نیز در مورد چالش‌هایی که در حوزه گسترش لندتک‌ها در سال جاری ممکن است به وجود بیاید گفت: «یکی از این چالش‌ها الگوبرداری اکثر شرکت‌های لندتکی است که در بدو شروع فعالیت‌هایشان، از یک نمونه واحد الگوبرداری می‌کنند و این عدم تنوع در الهام گرفتن ممکن است به اکوسیستم لندتک آسیب زیادی بزند. مورد دیگر نیز عدم جامعیت در مقوله اعتبارسنجی است که باعث می‌شود فردی بتواند با اعتبار واحد از سازوکارهای مختلفی وام و اعتبار دریافت کند که این مسئله به نکول منجر می‌شود.»
حسین حقیقی، کارشناس فناوری‌های مالی نیز درباره مهم‌ترین چالش‌های اکوسیستم فناوری در کشور صحبت کرد: «هر چند که حوزه‌های فین‌تک در سال‌های اخیر دستخوش تغییرات متعددی شده است، شاهد این مسئله در حوزه رگولاتوری نبوده‌ایم. با ظهور پدیده‌های نو همیشه شاهد نوعی دستپاچگی از طرف نهادهای رگولاتور بوده‌ایم که یا برخورد قهری با این پدیده جدید داشته‌اند یا نحوه تعامل‌شان مطابق متد مشخصی نبوده است. لازم است در دانشگاه‌ها رشته دانشگاهی تنظیم‌گری تعریف شود. یکی از بزرگترین مشکلات ما در این حوزه تعاریف اشتباه مسائل و حدود حوزه‌ها است که باعث می‌شود رگولیشن طیف وسیعی از موارد به بانک مرکزی محول شود. این در حالی است که در کشورهای توسعه یافته این اتفاق نمی‌افتد.»
وحید صیامی، کارشناس صنعت بانکی درباره اصلاح نظام کارمزد و اجرایی شدن آن در سالی که گذشت گفت: «وقتی به ارزش شرکت‌های پی‌اس‌پی در بازار بورس نگاه می‌کنیم متوجه می‌شویم این نرخ در سال گذشته کاهش یافته است. نظام کارمزد از روزی که صنعت بانکی شکل گرفته، مبنای دریافتش کارمزد از مرچنت بوده است اما این‌که بین بازیگرها جریان امور چگونه تنظیم شود خیلی مهم است و باید مقدار کمینه نرخ ریسک را برای آنها کاهش دهد. این اتفاق در رویکرد اصلاح کارمزد رخ نداده و باعث نوعی کج‌رفتاری شده است. چیدمان نهادی در این زمینه موضوعی بسیار حیاتی است که در نظر گرفته نشده و سیستم را به سمت تعادل‌های بد و بدتری خواهد برد.» صیامی طرح اصلاح نظام کارمزد را یکی از اشتباهات بزرگ بانک مرکزی در سال‌های اخیر قلمداد کرد.
امیرعلی نجفی، معاون بازاریابی روبیکا نیز در مورد پوست‌اندازی این اپلیکیشن به عنوان پیام‌رسان و تبدیل شدن آن به یک پلتفرم جامع گفت: «روبیکا در وهله اول یک شبکه اجتماعی همانند اینستاگرام بود که در کنار این مسئله پیام‌رسانی را هم انجام می‌داد و محدوده فعالیت‌هایش به همین دو حوزه خلاصه می‌شد. اما در سالیان اخیر به تدریج به این دو حوزه سرویس‌های مختلف دیگری نیز اضافه شده که مواردی نظیر فروشگاه و VOD را شامل می‌شود که کاربرها می‌توانند از طریق آن فیلم و سریال تماشا کنند. در حال حاضر ما به دنبال آن هستیم که بتوانیم مدل‌هایی غیر از مدل ترافیک محور را هم برای کسب درآمد تعریف کنیم و در استراتژی توسعه‌مان در سال ۱۴۰۳ قصد داریم به یک سوپراپلیکیشن تبدیل شویم که البته این هدف همین حالا هم تا حدود زیادی محقق شده است. حالا ما به نقطه‌ای رسیده‌ایم که قادر باشیم روزانه حدود ۲۵ میلیون کاربر را که در اپلیکیشن روبیکا فعالیت می‌کنند مدیریت کنیم. قبل‌تر به صورت تکنیکالی در این مسئله مشکل داشتیم اما حالا می‌توانیم حضور تعداد بسیاری زیادی از کاربرها در این اپلیکیشن را مدیریت کنیم. بیشترین میزان مصرف ترافیک اپلیکیشن روبیکا در سرویس روبینو و بیشتر حضور کاربرها و فعالیت آنها به بخش پیام‌رسان معطوف می‌شود که حدود ۶۵ درصد از دامنه فعالیت آنها را دربرمی‌گیرد.»
محمد خلج، مدیرعامل اسنپ در پاسخ به این سوال که عمده تمرکز اسنپ در سال آتی روی چه مواردی است، گفت: «با توجه به روندهای مختلف تکنولوژی در دنیای امروز، طبیعی است که ما هم به تبعیت از همین روندها که بعضاً کاربردهای بسیار زیادی نیز دارند، مثل پدیده هوش مصنوعی، تلاش کنیم تا خدمات خودمان را از طریق این موارد جدید به بهترین نحو ارائه کنیم. همچنین در زمینه نگهداشت سرمایه انسانی قصد داریم برنامه‌هایی را تعریف کنیم تا از این لحاظ مشکلی رخ ندهد. همچنین توسعه خدمات و سرویس‌ها به لحاظ جغرافیا از مهم‌ترین برنامه‌های ما است.»
خلج معتقد است که در سطح کلان، چالش‌هایی که بر توسعه همه حوزه‌های کسب‌وکار تأثیر منفی می‌گذارد شامل تنظیم‌گری و مدل‌های کسب‌وکاری می‌شود که تعریف آنها متأثر از حاکمیت است. خلج در این باره افزود:
«هر چند شرایط خیلی بهتر شده است و نوعی درک مشترک میان کسب‌وکارها و نهادهای تنظیم‌گر شکل گرفته اما این مسئله هنوز به میزان مطلوبی از رضایت‌بخشی نرسیده است. از طرفی با توجه به زبان مشترکی که میان متخصصین حوزه‌های فناوری داخل با شرکت‌های خارج از کشور وجود دارد، این امکان برای آنها مهیا شده است تا به سادگی بتوانند مهاجرت کنند و از ایران بروند و این مسئله یکی از مهم‌ترین چالش‌های شرکت‌ها و کسب‌وکارهای مختلف است. پدیده قیمت‌گذاری دستوری هم تبعات بسیار بدی روی مسئله جذب سرمایه و تشویق سرمایه‌گذاران جدید و فعلی برای هزینه کردن روی برنامه‌های جدید می‌گذارد و اینها مواردی هستند که باید حتما با وسواس زیادی پیگیری شوند.»
علیرضا کیان‌پور، معاون فناوری دیجیتال هلدینگ گلرنگ در پاسخ به این سؤال که طرز نگرش مدیریت گلرنگ به حوزه نوآوری و کسب‌وکار دیجیتال و علت حضور آنها در این حوزه چیست، گفت: «ورود گلرنگ به این حوزه به تازگی اتفاق نیفتاده است. در گلرنگ نوآوری مهم‌ترین دارایی این شرکت تلقی می‌شود و این مسئله همیشه در روحیه مدیران گلرنگ وجود داشته است. آن چیزی که موجب شده این شرکت سهم خود را در بازار بزرگ‌تر کند همین نوآوری است. هر وقت از نوآوری صحبت می‌شود ناخودآگاه ذهن افراد به سمت نوآوری دیجیتال می‌رود درحالی‌که خلاقیت در ارائه محصول تنها به این حوزه خلاصه نمی‌شود. گلرنگ قصد دارد در سال ۲۰۳۰ جزو ۵۰۰ شرکت تجاری برتر دنیا باشد که برای رسیدن به این مهم چاره‌ای جز روی آوردن به نوآوری ندارد. توسعه کسب‌وکار گلرنگ دارد تولید ناخالص داخلی را در کشور افزایش می‌دهد و از طرفی حضور هلدینگ‌های خصوصی بزرگ نظیر گلرنگ در اکوسیستم فناوری و دیجیتال، این امید را میان جوانان افزایش می‌دهد که جریان مالی دارد به این سو هدایت می‌شود و این اتفاق خیلی خوبی است.»
مصطفی طهماسبی، مدیرعامل شرکت سنباد نیز درباره وضعیت این شرکت در سالی که گذشت صحبت کرد: «سنباد در سال گذشته دو کسب‌وکار جدید را در حوزه صدور فاکتورها و قبوض الکترونیکی و ارسال آن برای سازمان‌های مختلف و اطلاع‌رسانی به صورت پوش نوتیفیکیشن بر روی موبایل‌های کاربرها را نیز به خدمات خودش اضافه کرد که به صورت مستقل از تکنولوژی گوگل و به‌عنوان یک پروتکل داخلی عمل می‌کند و عمده تمرکز برنامه‌های سنباد برای سال آتی، بازاریابی در زمینه موارد جاریست.» طهماسبی درباره وضعیت بانکداری باز در کشور نیز عنوان کرد: «حال بانکداری باز در کشور چندان مساعد نیست. متأسفانه در حال حاضر کسب‌وکارها دچار رکود شده‌اند و به موجب تنش، افراد تمایل چندانی به سرمایه‌گذاری در حوزه فین‌تک ندارند و به همین خاطر نمی‌توان این توقع را داشت که در حوزه بانکداری باز هم اتفاق جدیدی رقم بخورد.» به نظر طهماسبی فضای محدودکننده‌ای که توسط رگولاتور به وجود آمده است، این هراس را بین مدیران کسب‌وکار ایجاد کرده که در روزهای آتی برخورد رگولاتور با آنها به چه نحوی خواهد بود و چه زمانی این سخت‌گیری‌ها گریبان‌گیر آنها نیز خواهد شد و همین مسئله نوعی ترس از سرمایه‌گذاری و رکود در این حوزه را به وجود آورده است.
محمد صبری، مدیرعامل شرکت دیبا رایان نیز درباره حوزه فعالیت این شرکت صحبت کرد و گفت: «شرکت ما سال‌ها است که در حوزه ارائه محصولات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری احراز هویت بیومتریک و هوش مصنوعی فعالیت می‌کند. ما در این زمینه نمایندگی چند برند معتبر در دنیا را به عهده داریم و علاوه بر واردات خدمات، تعمیرات و گارانتی را هم انجام می‌دهیم. دستگاه‌های تشخیص عنبیه، پاسپورت‌خوان و حسگر تشخیص اثرانگشت از مواردی هستند که توسط ما توسعه داده شده‌اند. مزیت رقابتی شرکتی مثل ما این است که بیش از یک دهه در این حوزه فعالیت کرده‌ایم. در زمینه هوش مصنوعی تلاش‌های زیادی کرده‌ایم و مجبور شده‌ایم بر لبه تکنولوژی حرکت کنیم. از طرفی همین مسئله های‌تک‌بودن چالش جذب و نگهداشت نیروی انسانی را برای ما روز‌به‌روز بغرنج‌تر کرده است.»
مازیار نوربخش، رییس هیئت‌مدیره هلدینگ هوگر نیز درباره اهداف تأسیس این هلدینگ گفت: «حدود سه سال پیش در برنامه استراتژی شرکت رمیس به این نتیجه رسیدیم که بحث فروش و توسعه را در دو شرکت مختلف پیش ببریم. به طوری‌که قسمت فروش را کماکان در رمیس نگه داریم اما حوزه‌هایی که در زمینه فناوری فعالیت می‌کنند را ذیل هلدینگ هوگر مدیریت کنیم. چشم‌اندازی که ما برای این هلدینگ داریم این است که زنجیره ارزشی که در زیرساخت اقتصاد دیجیتال کشور وجود دارد را پوشش دهیم و هر نیازی که در این حوزه وجود دارد را تأمین کنیم. قصد داریم این مسئله را از دو روش سرمایه‌گذاری و تأسیس نهاد جدید پیگیری کنیم که سهم هر کدام از این دو مورد با توجه به بودجه و شرایط اقتصادی هلدینگ تعیین می‌شود.»
رضا قربانی، دبیر محتوایی فروم حکمرانی اینوتکس و مدیرعامل کارخانه نوآوری رسانه راه‌کار نیز درباره محتوای این بخش از رویداد صحبت کرد و گفت: «همین حالا که ما در حال گفت‌وگو هستیم حدود ۱۰ برنامه در کل نمایشگاه اینوتکس به طور همزمان در حال برگزاری است که به نظر می‌رسد بخش استیج، نکستیشن و فروم حکمرانی از باقی برجسته‌تر هستند. تلاش کردیم در فروم حکمرانی به مسائل جدی حوزه رگولاتوری بپردازیم. در صبحی که گذشت نشستی با اهالی رسانه و دوستان مرکز پژوهش‌های مجلس داشتیم که به طور جدی مقوله رسانه مورد بحث قرار گرفت. در تعدادی از پنل‌های امروز افرادی که در حوزه قانون‌گذاری تاثیرگذار هستند حاضر شدند و سخنرانی کردند. همچنین تجربه‌های افراد در حوزه تنظیم‌گری را بررسی کردیم و به زمینه مسئولیت‌های متقابل کسب‌وکارها و نهادهای رگولاتوری پرداختیم. همچنین مقوله بلاکچین و تحقق یا عدم تحقق وعده‌هایی که در زمینه رگولیشن این حوزه داده شده بود مورد بررسی قرار گرفت. همچنین در پنلی اقتصاد دیجیتال دوبی مورد بررسی قرار می‌گیرد. فردا نیز قرار است به طور موردی طی پنل‌های جداگانه پدیده تقلب در حوزه اقتصاد دیجیتال و سایبربولی را بررسی کنیم. همچنین در یکی از این پنل‌ها دوستانی از مرکز نوآوری قوه مقننه حضور خواهند یافت تا در مورد قانون‌گذاری حوزه فناوری در ایران صحبت کنند. همچنین قرار است پنلی در زمینه ارتباط مجلس شورای اسلامی و پدیده رگولاتوری برگزار شود و برگزاری پنل قانون‌گذار از چه چیزی می‌ترسد نیز در دستورکار فروم حکمرانی نمایشگاه اینوتکس قرار دارد. تلاش کردیم بین حوزه‌های مختلف مهم‌ترین موضوعات را به این نمایشگاه بیاوریم.» قربانی معضل سرمایه انسانی، درگیری کسب‌وکارها با سازمان امور مالیاتی و سامانه مؤدیان و گرفتاری‌های بیمه و سازمان تامین اجتماعی را مهم‌ترین چالش‌های فضای کسب‌وکار کشور در سال آینده تلقی می‌کند. قربانی در این زمینه اضافه کرد: «بحث عدم اطمینان و فضای تردیدی که نسبت به آینده کشور وجود دارد نیز یکی دیگر از چالش‌هاست.»
احسان قاضی‌زاده، مدیرعامل شرکت بیتمکس نیز درباره وضعیت سواد مالی افراد برای سرمایه‌گذاری در حوزه کریپتو گفت: «یکی از دستاوردهای فناوری بلاکچین در کشور افزایش سطح سواد افراد در زمینه سرمایه‌گذاری در حوزه رمزارز است. به دلیل عدم دسترسی به بازارهای خارجی به سبب تحریم، ایجاد بازارگاه‌های بومی بود که باعث شد میزان مطالعه در زمینه کریپتو بالا رود و بنابراین می‌توان گفت سواد افراد در این زمینه افزایش قابل توجهی پیدا کرده است. یکی از چالش‌های کسب‌وکارهای رمزارز این است که مانند تمام حوزه‌های کسب‌وکاری، می‌توان این مسئله را مشاهده کرد که متأسفانه حاکمیت رفیق خوبی برای کسب‌وکارها نبوده و همیشه به عنوان رقیب نه کنار آنها که مقابل‌شان قرار گرفته است.»
آخرین مهمان استودیو راه‌کار در دومین روز از نمایشگاه اینوتکس، همایون قمری، رئیس هیئت‌مدیره بینوست بود. قمری درباره مقوله پذیرش انبوه رمزارزها و مورد استفاده واقع شدن آنها در زندگی روزمره مردم صحبت کرد: «یکی از مهم‌ترین نکاتی که در این زمینه به ذهنم می‌رسد این است که باید پیچیدگی ابتدایی استفاده از هر نوع تکنولوژی نوظهور را در نظر بگیریم. این نوع غریبه بودن را حتی در سالیان گذشته و در بدو پیدایش اینترنت هم شاهد بودیم. اما با مرور زمان و ساده‌تر شدن فرآيندهای استفاده از اینترنت و افزایش سطح آگاهی افراد، این مقوله به جزء تفکیک‌ناپذیر سبک زندگی مردمان دنیا تبدیل شد. باید این مسئله را در نظر بگیریم که چنین فرآیندی برای فناوری بلاکچین هم باید رخ بدهد. یکی از مواردی که می‌تواند به تسریع این فرآيند کمک کند بحث زیرساخت‌های موجود در شبکه‌های اجتماعی است. اتفاقی که در تلگرام نیز دارد رخ می‌دهد و به سادگی انتقال پیام‌های متنی در فضای این پیام‌رسان، می‌توان برای دیگران رمزارز هم ارسال کرد. من فکر می‌کنم به زودی ما شاهد تطبیق و پذیرش انبوه رمزارز در فضای این شبکه اجتماعی خواهیم بود.»
