علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در اقیانوس آبی
امیرحسین شبیری، مدیرعامل فینوداد درباره برنامه‌‌های این شرکت مطرح کرد
عصر تراکنش ۶۹ / هلدینگ داده‌ورزی سداد در سال ۱۳۹۷؛ زمانی که تصمیم گرفت به سمت نوآوری‌ها و فناوری‌های مالی حرکت کند، مرکز نوآوری فینوداد را به‌عنوان یک واحد کسب‌وکار استراتژیک در این هلدینگ تشکیل داد و در شهریورماه ۱۴۰۱ با تغییر استراتژی و بزرگ‌شدن اهداف این واحد و در جهت تکمیل سبد محصولات نوآورانه بانک ملی به شرکتی مستقل با نام تجاری «فناوران نوآور سداد» و با هویت «فینوداد» تبدیل شد. در واقع با تغییر اهداف این واحد، فینوداد اکنون به پلی کارآمد برای اتصال بانک ملی به اکوسیستم نوآوری کشور تبدیل شده است.
در گفت‌وگویی با امیرحسین شبیری که از آذرماه سال پیش در سمت مدیرعاملی فینوداد فعالیت می‌کند، به تغییر و تحولات این شرکت پرداختیم و از برنامه‌هایشان برای سال ۱۴۰۲ جویا شدیم. او بر این باور است که در وضعیت کنونی اکوسیستم نوآوری کشور، تکروی و رقابت بیهوده است و مشارکت استراتژیک بانک‌ها به‌عنوان سرمایه‌گذاران اصلی روی استارتاپ‌ها می‌تواند موجب توسعه اکوسیستم نوآوری در کشور شود. شبیری متاورس، رمیتنس، لندتک و هوش مصنوعی را از جمله حوزه‌هایی می‌داند که هنوز به اقیانوس قرمز تبدیل نشده‌اند و پتانسیل زیادی برای سرمایه‌گذاری دارند و این حوزه‌ها از اصلی‌ترین حوزه‌های سرمایه‌گذاری فینوداد در سال جاری هستند. در ادامه گفت‌وگوی عصر تراکنش را با امیرحسین شبیری می‌خوانید.
ماجرای رونمایی از فینوداد
شهریورماه ۱۴۰۱ شاهد رونمایی از فینوداد بودیم و این رونمایی در حالی بود که فینوداد از سال ۱۳۹۷ به‌عنوان مرکز نوآوری سداد فعالیت می‌کرد. امیرحسین شبیری، مدیرعامل فینوداد درباره دلیل رونمایی مجدد از فینوداد می‌گوید: «من از آذرماه ۱۴۰۱ به فینوداد آمدم و زمانی که در شهریورماه از فینوداد رونمایی شد، گرچه به آن رویداد دعوت شده بودم و در آن حضور داشتم، اما فکر نمی‌کردم که خیلی زود به یکی از اعضای مشغول در این شرکت تبدیل شوم. آن مراسم رونمایی از شرکت فناوران نوآوران سداد بود که مالک مجموعه فینوداد است؛ فینوداد تا قبل از آن یک واحد فناوری در شرکت سداد بود و از شهریورماه به یک شرکت مستقل تبدیل شد که دیگر مرکز نوآوری سداد نبود، بلکه به‌عنوان مرکز نوآوری بانک ملی ایران فعالیت می‌کرد و چون بزرگ‌تر شده بود و اهداف و استراتژی‌های آن نیز تغییر کرده بود، باید ساختار و منابع مورد نیاز خودش را هم می‌داشت. در نتیجه آن مراسم رونمایی از مرکز نوآوری بانک ملی بود و چون نام تجاری آن تغییر نکرده بود، سؤال‌برانگیز شده بود.»
ورود به حوزه نقل‌وانتقالات ارزی
شبیری درباره اقداماتی که از زمان مدیرعاملی‌اش در فینوداد انجام داده، می‌گوید: «ما مرکز نوآوری امیرکبیر را راهاندازی کردیم و منتظر راهاندازی مرکز نوآوری دانشگاه خوارزمی در اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۲ هستیم. علاوه بر این در این مدت تعاملات‌مان با دانشگاه شریف و تهران را افزایش دادیم و استارتاپ‌هایی را که از طرف این دانشگاه‌ها به ما معرفی شد، ارزیابی کردیم که حدود ۴۰ مورد بودند. تا اردیبهشت‌ماه تعدادی سرمایه‌گذاری روی این تیمها خواهیم داشت که جلسات سرمایه‌گذاری آنها در سالی که گذشت، انجام شده بود. این سرمایه‌گذاری‌ها در حوزه رمیتنس و طلا بوده است.»
او توضیح می‌دهد که بضاعت، علائق، وضعیت بازار و مطالبات جامعه بر تصمیم‌گیری‌های آنان در فینوداد تأثیرگذار است و سرمایه‌گذاری در حوزه نقل‌وانتقالات ارزی به این دلیل بوده که این حوزه در ایران جای کار زیادی دارد و با کمبود استارتاپ‌های فعال مواجه است. در واقع این حوزه اقیانوس آبی است که حضور بازیگران زیادی را طلب می‌کند.
شبیری بیان می‌کند که به سرمایه‌گذاری در حوزه دیفای نیز علاقه‌مند هستند، ولی هنوز برای ورود به این حوزه تصمیم قطعی نگرفته‌اند و روی تیم‌های مربوطه به اتفاق‌نظر نهایی نرسیده‌اند و اگر بضاعت کافی برای سرمایه‌گذاری در این حوزه را داشته باشند، به این حوزه نیز وارد می‌شوند.
نحوه ارائه خدمات به استارتاپ‌ها
او با اشاره به اینکه تنها آورده فینوداد برای استارتاپ‌های حاضر در این شرکت از جنس خدمات مالی نیست، می‌افزاید: «ما می‌کوشیم از خدمات مالی فراتر برویم و برای مثال با ارائه API، صدور کارت، درگاه پرداخت، دستگاه کارت‌خوان و سایر خدمات بانکی را در اختیار آنها قرار دهیم. علاوه بر این، در مباحث رگولاتوری به آنها کمک می‌کنیم تا با شناخت درست از ضوابط موجود در مسیر درستی قدم بگذارند و دچار مشکل نشوند.
منتور کردن این تیمها و تلاش برای تطبیق آنها با قوانین دست‌وپا شکسته موجود در ایران یکی از اهداف اصلی ما در فینوداد بوده تا این تیمها در بلندمدت به فعالیت خود ادامه دهند. همچنین این استارتاپ‌ها می‌توانند از بستر پیام‌رسان «بله» بانک ملی که 15 میلیون کاربر فعال دارد، استفاده کنند. ما حدود ۶۰ هزار شاغل و بازنشسته بانک ملی را نیز در دسترس داریم که می‌توانیم آنها را به جامعه هدف ارائه خدمت به استارتاپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان تبدیل کنیم. ما بازار بانک ملی و همچنین ۵۱ میلیون مشتری فعال داریم که می‌توانند پشتوانه تیم‌های استارتاپی ما باشند و مارکت آنها را تأمین کنند.»
شبیری درباره تعداد استارتاپ‌های مستقر کنونی در فینوداد می‌گوید که در حال حاضر شش تیم در مرکز نوآوری امیرکبیر فینوداد مستقر شده‌اند که پروژه‌هایی به واسطه فینوداد از طرف بانک به آنها سپرده شده و مشغول به کار هستند تا با یک ارائه خوب نظر فینوداد برای سرمایه‌گذاری روی خودشان را جلب کنند. او توضیح می‌دهد که فینوداد تازه‌تأسیس است و هنوز سرمایه‌گذاری مستقیمی نداشته، اما در سال ۱۴۰۲ برنامه‌هایی برای سرمایه‌گذاری مستقیم روی یکسری از تیمها و حوزه‌ها دارند.
چالش‌های پیش رو
۱۴۰۱ برای تمام بازیگران اقتصادی ایران سال سختی بود و بسیاری از آنها در نیمه دوم سال متضرر شده یا نتوانستند به تمام اهدافی که از پیش تعیین کرده بودند، دست یابند. مدیرعامل فینوداد با اشاره به این مسئله درباره آنچه در سال ۱۴۰۱ بر آنها گذشته، می‌گوید: «ما شرکتی تازه‌تأسیس هستیم که در سالی که گذشت، بیشتر روی طراحی مسیرمان متمرکز بودیم. در نتیجه مشکلاتی که گریبان دیگران را گرفته بود، خیلی شامل حال ما نشد و جان سالم به در بردیم، اما این بدان معنا نیست که ما تحت تأثیر وضعیتی که بود، قرار نگرفتیم. برای مثال با کمبود تیم‌های خوب مواجه بودیم و میل و انگیزه جوانان برای فعالیت در ایران کاهش یافته بود. ما چون مخاطب‌مان استارتاپ‌های Early Stage نیست، خیلی دچار نرخ شکست موجود نشدیم و درخواست‌های سرمایه‌گذاری‌مان ریزش چندانی نداشت.»
او فینوداد را در سال ۱۴۰۱ دچار چالش خاصی نمی‌بیند و می‌گوید که با مشکلاتی از جنس جذب و نگهداشت منابع انسانی مواجه نبوده‌اند، اما پیش‌بینی می‌کند که در سال ۱۴۰۲ با کمبود استارتاپ خوب برای سرمایه‌گذاری مواجه شوند: «انگیزه عمومی برای فعالیت در ایران کاهش یافته و به‌مرور با کاهش شکل‌گیری استارتاپ‌های جدید مواجه می‌شویم و این مسئله با یک تأخیر زمانی ما را هم درگیر می‌کند، چون باید استارتاپ‌هایی شکل بگیرند، فعالیت کنند و از نوپایی دربیایند تا ما در مراحل میانی یا رشد روی آنها سرمایه‌گذاری کنیم و وقتی استارتاپ جدیدی شکل نگیرد، ما نیز به مشکل برمی‌خوریم.
در واقع اگر نگاه سیستماتیک داشته باشیم، متوجه می‌شویم که مشکل جذب و نگهداشت نیروی انسانی در بخش‌های دیگر به ما نیز آسیب می‌زند. قانون جهش تولید دانش‌بنیان ظرفیت جدیدی ایجاد کرده که برخی از شرکت‌ها می‌توانند از طریق سرمایه‌گذاری روی شرکت‌های دانش‌بنیان از ظرفیت اعتبار مالیاتی استفاده کنند. قطعاً این موضوع می‌تواند در فضای کنونی کشور امیدآفرین باشد. ما شرکت‌های زیادی داریم که زیرمجموعه بانک ملی هستند و می‌توانند از طریق مجموعه فینوداد نسبت به سرمایه‌گذاری روی شرکت‌های دانش‌بنیان اقدام کنند.»
فینوداد؛ پل بین نوآوری و بانک ملی
به گفته شبیری از شهریورماه ۱۴۰۱، فینوداد به‌عنوان مرکز نوآوری بانک ملی مشغول به کار شده و نقش رابط بین نوآوری و بانک را ایفا می‌کند. شبیری درباره چگونگی تحقق این هدف می‌گوید: «بانک ملی، بانک بزرگی است که ایجاد تغییر در آن کار آسانی نیست، اما یک درصد تغییر در آن ارزشی بسیار بالاتر از جاهای دیگر به بار می‌آورد و حال فین‌تکی مردم را خوب می‌کند؛ چراکه چیزی حدود ۵۱ میلیون کاربر فعال دارد و این عدد بزرگی است. البته به همان اندازه چالش‌هایی نیز وجود دارد. مواجهه با سازمانی بزرگ که بوروکراسی و روندهای مشخص و خاص خود را دارد، ممکن است دست ما برای تغییرات سریع و ساختاری را ببندد یا به ما این اجازه را ندهد که از هر استارتاپی حمایت کنیم.
ما ملزم به رعایت ضوابط بانک هستیم، اما این بدان معنا نیست که در نوآور کردن اکوسیستم ناتوانیم. ما تمام سعی خود را خواهیم کرد تا با منتور کردن استارتاپ‌های مختلف و آشنایی آنها با ضوابط موجود به توسعه آنها در مسیر قانونی کمک کنیم. تغییر چهارچوب‌های صلب بانکی چیزی نیست که یک‌شبه اتفاق بیفتد و زمان‌بر است، اما در بلندمدت شدنی است.»
او وضعیت کنونی اقتصاد کشور را ناپایدار می‌داند و معتقد است که برنامه‌ریزی برای آینده و پیش‌بینی آنچه ممکن است اتفاق بیفتد، امکان‌پذیر نیست. با این وجود هدف اصلی آنها این است که برای نوآور کردن بانک ملی تمام تلاش‌شان را به کار بندند تا این بانک در پنج سال آینده حرف جدیدی برای گفتن داشته باشد و از عرصه رقابت در حوزه نوآوری حذف نشود. شبیری می‌گوید: «شاید جا انداختن تغییرات لازم، در ابتدای امر، کار دشواری باشد، اما به‌مرور بانک نیز لزوم تغییر و تطبیق با فرم‌های جدید برساخت‌شده در اکوسیستم بانکی دنیا را درک می‌کند و به فکر بازتعریف چهارچوب‌های خود می‌افتد.»
او مقاومت، صبوری و جریان‌شدن یکسری روندهای نوآوری را عناصر اصلی موفقیت فینوداد در آینده می‌داند و معتقد است قدم در مسیر درستی گذاشته‌اند. او رونمایی از «کران‌کارت» را دستاورد بزرگی می‌داند و می‌گوید که چنین محصولی در هیچ‌یک از بانک‌های دیگر وجود ندارد و برای بخش گردشگری و توریست کشور کاربرد زیادی دارد. او عملکرد پیام‌رسان «بله» در حوزه بانکداری اجتماعی را قابل قبول می‌داند و آن را نمونه‌ای بی‌رقیب در بانکداری کشور معرفی می‌کند. به نظر او این مثال‌ها نشان‌دهنده این هستند که ساختار بانک ملی بسته نیست و دورنمای نوآوری آن امیدوارکننده است.
ترجیحات فینوداد برای سرمایه‌گذاری
تمام سرمایه‌گذاران علائق یکسانی ندارد و برای هر کدام از آنها برخی حوزه‌ها نسبت به برخی دیگر جذاب‌تر هستند. مدیرعامل فینوداد با بیان اهمیت علاقه‌مندی‌های شرکت‌ها در نحوه تصمیم‌گیری‌شان برای سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌های حوزه‌های مختلف توضیح می‌دهد: «همان‌طور که پیش‌تر نیز گفته شد، رمیتنس یکی از حوزه‌های مورد علاقه ماست، اما حوزه‌های دیگری نیز وجود دارند که برای ما جذاب هستند.
برای مثال کاربرد هوش مصنوعی در فین‌تک نیز برای ما جذاب است، اما تیم‌هایی کمی به این حوزه ورود کرده‌اند. یکی از استارتاپ‌هایی که در مرکز نوآوری امیرکبیر ما مستقر شده، در حوزه متاورس فعالیت می‌کند و با حوزه آموزش بانک نیز برای رقم‌زدن اتفاقات جدید در حال گفت‌وگو هستیم. به نظر ما وب 3.0 آینده زندگی بشر است و ما هم برآنیم تا بر آن متمرکز شویم. به‌طور کلی ما از هر ایده یا حوزه‌ای که به توسعه نوآورانه بانک ملی کمک کند، استقبال می‌کنیم و برایمان جذاب است. حوزه تأمین مالی زنجیره تأمین نیز برای ما جذاب است، زیرا کمک می‌کند که منابع از بانک خارج نشود. در نتیجه مشتاقیم تا در این حوزه نیز سرمایه‌گذاری‌هایی داشته باشیم. این حوزه‌ها اقیانوس قرمز نیستند و حضور در آنها خلق ارزش زیادی می‌کند.»
آینده اکوسیستم نوآوری در ایران
شبیری معتقد است سال ۱۴۰۱ برای اکوسیستم نوآوری ایران سال خوبی نبوده و اگر قرار بر تغییر وضعیت کنونی باشد، نیازمند حضور حداکثری نیروی انسانی متخصص و کاهش نرخ مهاجرت، افزایش سرمایه مالی و حضور پررنگ بخش خصوصی و بازار هستیم. او امید را کلیدواژه اساسی حرکت به سمت جلو می‌داند و بر این باور است که در وضعیتی که پیش‌بینی و برنامه‌ریزی برای آینده کار دشواری شده، امید به بهبود وضعیت است که افراد و کسب‌وکارها را سر پا نگه می‌دارد و آنها نیز امیدوارند که در سال‌های پیش رو شاهد توسعه کسب‌وکار خود و بزرگ‌شدن کل اکوسیستم نوآوری ایران باشند.
اهمیت نوآور شدن بانک ملی
مدیرعامل فینوداد تمرکز اصلی این شرکت در سال ۱۴۰۲ را بر استقرار در دانشگاه‌های اصلی کشور می‌داند و می‌گوید که تعامل چهره‌به‌چهره با افراد کمک بزرگی به توسعه استارتاپ‌ها می‌کند. علاوه بر این تصمیم دارند تا تیم‌های بیشتری را با زنجیره ارزش بانک ملی مرتبط کنند و منابع مالی و مارکت‌های بانک را گسترش دهند. او درباره اهمیت نوآور شدن بانک ملی بر این باور است که اگر این بانک به اکوسیستم نوآوری کشور متصل شود، پتانسیل زیادی برای سرمایه‌گذاری دارد.
او شراکت استراتژیک را عنصر مهمی در رشد اکوسیستم نوآوری و استارتاپی کشور می‌داند و در این‌باره می‌گوید: «تعداد استارتاپ‌های نوآور و جدید موجود در کشور زیاد نیست و اگر بانک‌ها به جای رقابت با یکدیگر به فکر هم‌افزایی و مشارکت در سرمایه‌گذاری روی استارت‌ها و کسب‌وکارهای دانش‌بنیان باشند، ارزش‌افزوده بیشتری خلق می‌شود؛ رویکرد مشارکت استراتژیک در وضعیت کنونی ما بهتر از تکروی و رقابت عمل می‌کند و موجب پیشرفت می‌شود.»
